Συνέντευξη με τον Ψυχίατρο Φώτη Μωρόγιαννη MD PhD.

Στο δεύτερο τεύχος μας φιλοξενούμε τον κο Φώτη Μωρόγιαννη, ο οποίος είναι Θεράπων Ιατρός Ψυχιατρικών, Νευρο-ψυχιατρικών, Ψυχοσωματικών και Συμπεριφορικών Διαταραχών. Δραστηριοποιείται επί σειρά ετών στον τομέα της Ψυχιατρικής ως ιδιώτης στην πόλη των Ιωαννίνων με μεγάλη συμμετοχή σε δομές υποστήριξης και συμβουλευτικής.

1.Κύριε Μωρόγιαννη, θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για εσάς και την επαγγελματική σας δραστηριότητα?

ΑΠ. Η επαγγελματική μου δραστηριότητα στα Ιωάννινα ξεκινάει το 1986, με την αποφοίτησή μου από την Ιατρική σχολή. Είμαι γιατρός, ψυχίατρος, διδάκτωρ της Ιατρικής  με σπουδές στο ΕΚΠΑ και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Εργάζομαι συνολικά 35 χρόνια στο χώρο της Ιατρικής και κοντά στα 30 χρόνια στην ψυχιατρική. Έχω εργαστεί στα νοσοκομεία του Νομού Ιωαννίνων, στο κέντρο ψυχικής Υγείας , σε πολλές δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και τα τελευταία  χρόνια ασχολούμαι αποκλειστικά στον Ιδιωτικό τομέα  με την αντιμετώπιση ψυχιατρικών προβλημάτων των ανθρώπων της κοινότητας, από την Ήπειρο, την Β.Δυτική Ελλάδα, τα Ιόνια Νησιά, την Βόρειο Ήπειρο και την Αλβανία. Η επαγγελματική μου δραστηριότητα είναι η αντιμετώπιση των ψυχιατρικών διαταραχών, η συμβουλευτική και η Ψυχοθεραπεία, τόσο ατομικά όσο και σε επίπεδο οικογένειας ή ζευγαριών. Εφαρμόζω προληπτικού τύπου παρεμβάσεις για την αποτροπή κρίσεων αλλά και συμπεριφορών, όπως η αντιμετώπιση της παραβατικότητας των εφήβων και των νέων, η κακοποίηση των παιδιών, ο εκφοβισμός στα σχολεία, η πρόληψη  της ενδοοικογενειακής βίας. Είμαι εθελοντής σε κοινωνικούς φορείς όπως η Κιβωτός του κόσμου, βοηθώντας τα  παιδιά που  έχουν προβλήματα διαγωγής. Είμαι σύμβουλος στο Σύλλογο Πολυτέκνων του Νομού Ιωαννίνων παρέχοντας ψυχοθεραπεία σε εφήβους  και ζευγάρια. Συμμετέχω διαδικτυακά ως σύμβουλος στην εταιρεία «Κίνημα Αδελφών με προβλήματα Ψυχική Υγείας» – ΚΙΝ.Α.Ψ.Υ, όπου δίνουμε συμβουλές για την αντιμετώπιση κρίσεων σε άτομα τα οποία έχουν αδέρφια με ψυχιατρικά προβλήματα. Είμαι μέλος του Συμβουλίου Ψυχιάτρων του Ιδιωτικού Τομέα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Είμαι σύμβουλος σε φορείς και συλλόγους, δίνω διαλέξεις σε συνέδρια σε  ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια. Αναφορικά με τον τύπο έχω μια σταθερή παρουσία τα τελευταία 20 χρόνια, διατηρούσα μάλιστα  μια σταθερή στήλη στο περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΕΣ  με μεγάλη σειρά άρθρων για την πόλη.

2.Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την συγκεκριμένη ιατρική ειδικότητα;

ΑΠ. Με την ψυχιατρική γενικά ασχολούνται άνθρωποι που ανήκουν σε τέσσερις ομάδες. Μια ομάδα είναι αυτοί που θέλουν να μελετήσουν το Νευρικό Σύστημα, τον εγκέφαλο, να μελετήσουν την βιολογική βάση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της ψυχικής μας υγείας. Είναι οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την νευροεπιστήμη. Η δεύτερη ομάδα είναι αυτή των ανθρώπων που ασχολούνται με την κοινωνία και θέλουν να δούνε τις επιρροές της πάνω στην ψυχική υγεία, την κοινωνιογέννεση.  Είναι οι άνθρωποι οι οποίοι θέλουν να αλλάξουν την κοινωνία με βάση την ψυχική αλλαγή  των ανθρώπων και των θεσμών, οι λεγόμενοι κοινωνικοί αναμορφωτές. Πολλοί συνάδελφοι που ξεκινούν από τέτοιες κατευθύνσεις στην ψυχιατρική, ασχολούνται με τον ακτιβισμό και την πολιτική, εμπλέκονται με κινήματα και παρεμβαίνουν στην κοινωνία, είναι ενεργά μέλη της ιατρικής κοινότητας, είναι ενεργοί πολίτες. Η τρίτη ομάδα αποτελείται από αυτούς  που θεωρούν την ψυχιατρική μια εύκολη ειδικότητα και ότι μπορούν εύκολα να την ασκήσουν, γεγονός που αποτελεί μεγάλη πλάνη, η Ψυχιατρική είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη κλινική ειδικότητα της Ιατρικής. Στην τέταρτη ομάδα είναι άνθρωποι οι οποίοι θέλουν να μπουν στην ψυχιατρική επειδή έχουν οι ίδιοι κάποια προβλήματα και πιστεύουν ότι μέσα από την επαφή τους με το αντικείμενο θα τα ελέγξουν, θα τα διορθώσουν ή θα τα θεραπεύσουν. Εγώ, μετά από 35 χρόνια, θεωρώ ότι ανήκω στις 2 πρώτες ομάδες, ξεκίνησα από την δεύτερη, δηλαδή ως άνθρωπος που θέλει να δει τις επιρροές της κοινωνίας στην ψυχική υγεία και πως μπορεί αυτή η ψυχική αλλαγή  να αλλάξει την κοινωνία. Καταλήγω τελικά στην πρώτη. Έχω μεγαλώσει και είμαι αρκετά δύσπιστος όσον αφορά τις αλλαγές που γίνονται στους ανθρώπους και στην κοινωνία, αναγνωρίζοντας την πολυπλοκότητά τους, έχω σταθεροποιήσει πια το ενδιαφέρον μου στην κατανόηση του ανθρώπου, του ψυχισμού, των ιδεών, των συναισθημάτων, του εγκεφάλου, αλλά  και της επικοινωνίας έχω εστιάσει στην πρόληψη, στην θεραπεία στην αποκατάσταση των ψυχιατρικών προβλημάτων και των ψυχολογικών διαταραχών.

2b.Ποια θεωρείται ότι είναι τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για μια επιτυχημένη πορεία στο συγκεκριμένο χώρο;

ΑΠ. Αναμφίβολα  πρέπει να νοιάζεσαι τους ανθρώπους, να σέβεσαι την προσωπικότητα του ατόμου, τον πολιτισμό του και την ιστορία του, τον τρόπο που συγκροτείται, τις ιδιαιτερότητες του. Πρέπει να έχεις την ικανότητα να πλησιάζεις τον άνθρωπο, να τον προσεγγίζεις στο σύνολό του. Να διαθέτεις την εν-συναίσθηση ώστε να κατανοείς τον τρόπο που σκέφτεται, αισθάνεται και λειτουργεί. Πρέπει να μπορείς να σταθείς απέναντι του με αποστασιοποίηση ώστε να μην παρασύρεσαι από το το βάρος της προσέγγισης και την ένταση που εισπράττεις. Τελικά, επειδή ο χώρος αυτός έχει πολύ μεγάλες δυσκολίες και τα πράγματα μπορεί να μην είναι τόσο ευχάριστα, αναφορικά με την ίαση των κλασικών νόσων που ξέρουμε ότι είναι δύσκολες και δύσκολα θεραπεύονται, εκεί θα πρέπει ένας ψυχίατρος να έχει αυτό που λέμε, αντοχή στην ματαίωση, όταν οι δυνατότητες που έχει σαν θεραπευτής να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα δεν είναι αποτελεσματικές, να μάθει να αντέχει, να μην καταρρέει, να συνεχίζει.

3.Ως  γιατρός έχετε ασχοληθεί με τον κορονοιό 2019 (Coronavirus disease 2019, COVID-19) σε ερευνητικό επίπεδο ή σε επίπεδο αντιμετώπισης ιατρικών περιστατικών;

ΑΠ. Σε ερευνητικό επίπεδο όχι γιατί δεν είμαι σε υπηρεσία που ασχολείται με την έρευνα. Εργάζομαι στον ιδιωτικό τομέα στην πρωτοβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας και τα δεδομένα που έχω από την πανδημία είναι αποκλειστικά κλινικά. Η ενασχόληση μου είχε δυο πτυχές, πρώτον ήμουν ενταγμένος στο coronavirus medical group, ένα δίκτυο γιατρών από όλο τον κόσμο όπου  όλοι οι συμμετέχοντες γράφαμε κάτι από την ειδικότητα μας καθημερινά. Εγώ έγραφα στην ιστοσελίδα μου καθημερινώς  και στην σελίδα του  coronavirus medical group ότι έβλεπα κάθε μέρα από τους ανθρώπους, εκτιμήσεις από τη πορεία της πανδημίας και δεδομένα από συμπεριφορές ανθρώπων ή περιστατικών. Η καταγραφή αφορούσε την περίοδο από 15 Μαρτίου έως 4 Μαΐου από τότε που άρχισαν μέχρι τότε που άρθηκαν τα περιοριστικά μέτρα. Ταυτόχρονα ενημερωνόμουν και επικοινώνησα με συναδέλφους επί του θέματος. Η δεύτερη πτυχή ήταν η παρατήρηση των ανθρώπων και η καταγραφή των κλινικών δεδομένων. Αρχικά με δυσκολία γιατί η εργασία άλλαξε μορφή και πραγματοποιούνταν μέσω υπολογιστή με τηλεδιασκέψεις και συνεδρίες ψυχοθεραπείας. Συμμετείχα στην γραμμή στήριξης του ΠΙΣ(Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος) για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σε αυτή την δεύτερη εμπλοκή μου με την πανδημία διαπίστωσα πρώτον πως υπήρχε μια ύφεση της ψυχοπαθολογίας γενικώς. Δεν είχαμε πολλά νέα κρούσματα και επείγοντα περιστατικά. Πιθανώς ο εγκλεισμός στο σπίτι με την παρουσία πολλών ανθρώπων λειτούργησε προστατευτικά έτσι ώστε να μην εκδηλωθούν αγχώδεις διαταραχές, ψυχώσεις και καταθλίψεις. Δεύτερον, η αύξηση των κρουσμάτων αφορούσε τις φοβικές και τις νευρωτικές εκδηλώσεις ανθρώπων που έχουν υποχονδριακή, φοβική, ψυχαναγκαστική προσωπικότητα και αφορούσε την μόλυνση και την εμφάνισή συμπτωμάτων. Τρίτον, διαπίστωσα πως σε όσους είχαν χρόνια συμπτώματα χρειάστηκε να ρυθμιστεί η αγωγή τους ή να γίνουν συμπληρωματικές παρεμβάσεις. Τέταρτον, διαπιστώθηκε η ανάγκη για αντιμετώπιση των εντάσεων μέσα στο σπίτι εξαιτίας του περιορισμού. Μου έκανε εντύπωση γιατί είχα πολλά τέτοια περιστατικά, και με προβλημάτισε. Τα χαρακτηριστικά των συγκρούσεων δεν είχαν την κλασική μορφή, δηλαδή την βίαιη συμπεριφορά ενός άντρα απέναντι σε μια γυναίκα. Δεν υπήρξε σχεδόν κανένα περιστατικό βίας εις βάρος γυναικών, πλην μιας περίπτωσης λόγω συζυγικής απιστίας. Υπήρξαν πολλές συγκρούσεις μεταξύ των παιδιών αλλά και των παιδιών με τους γονείς. Παρατήρησα ένα διευρυμένο φαινόμενο βίας. Τέλος, η αίσθηση που μου άφησε το προηγούμενο χρονικό διάστημα είναι ότι αποτέλεσε μία κοπιαστική περίοδος με πολλές ώρες εργασίας και ένα διάστημα που βιώσαμε την ατελείωτη μοναξιά στο χώρο εργασίας και την απίστευτη ερημιά της πόλης.

4.Πως πιστεύετε ότι ο εγκλεισμός, η απομόνωση & η ψυχολογική φόρτιση των ανθρώπων, λόγω του covid-19, επηρέασε και θα επηρεάσει την επιχειρηματική δραστηριότητα και την αγορά;

ΑΠ. Ο περιορισμός για κάποιους λειτούργησε θετικά όσον αφορά την διεύρυνση των ενδιαφερόντων τους με την τεχνολογία, την τηλεργασία, την τηλεκπαίδευση, αξιολογώντας νέες δυνατότητες προσαρμογής. Έγιναν εσωτερικές αναδιαμορφώσεις των συμπεριφορών και επαναξιολογήσεις στάσεων, αντιλήψεων, απόψεων κ.λπ. Η επιχειρηματικότητα αναμφίβολα επηρεάστηκε, υπήρξαν όμως επιχειρήσεις που ευνοήθηκαν όπως τα φαρμακεία, τα σούπερ μάρκετ, τα delivery, τα take away, τα ΜΜΕ, οι γιατροί και οι νοσηλευτές του Δημοσίου τομέα κυρίως. Προσωπικά πιστεύω ότι πολύ σύντομα η αγορά θα ανακάμψει διότι η οικονομία είναι ευέλικτη όπως και οι επιχειρηματίες. Δεν νομίζω ότι ήταν τόσο μεγάλη η ζημία γιατί το διάστημα ήταν μικρό. Ίσως προκύψουν νέες ευκαιρίες μέσα από όλη αυτή την ιστορία, που αφορούν την ανάπτυξη και την αξιοποίηση ανθρώπων σε τομείς ή επαγγέλματα που δεν το φανταζόμαστε. Τα ΜΜΕ λειτούργησαν όπως πάντα επιθετικά, συχνά καταστραφολογικά και είχαν μια αγχογόνο επίδραση. Η  συχνή ενημέρωση και επαφή από την πλευρά της κυβέρνησης όμως λειτούργησε θετικά. Υπήρχε πληροφόρηση ώστε να γνωρίζει ο κόσμος πως να κινείται. Μεγάλο μέρος της πληροφόρησης το χρεώθηκαν οι συνετοί άνθρωποι της κυβέρνησης και οι  σοβαροί δημοσιογράφοι. Η υγειονομική κρίση εξελίχθηκε λιγότερο απειλητικά λόγω της εξοικείωσης από την προηγούμενη κρίση , την οικονομική. Είναι πολύ εντυπωσιακό το πόσο πειθαρχημένη είναι η Ελληνική κοινωνία, με το πόσο ψύχραιμα αντέδρασε από τη στιγμή που περάσαμε μέσα σε 10 χρόνια, 2 κρίσεις τόσο σοβαρές.

5.Ποιες είναι οι προτάσεις σας όσον αφορά τη διαχείριση της συγκεκριμένης κατάστασης από το κοινωνικό σύνολο;

ΑΠ. Αρχικά  πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν είμαστε παντοδύναμοι, υπάρχει απροσδιοριστία και αβεβαιότητα σε αυτή τη ζωή. Η επιστήμη δέχτηκε μεγάλη κριτική καθώς δεν προέβλεψε την πανδημία παρόλο που έχει προχωρήσει τόσο. Κινδυνεύσαμε από έναν ιό ο οποίος ανεξέλεγκτα πέρασε τα σύνορα. Επίσης είναι σημαντικό να σταματήσουμε τις ανορθολογικές αντιλήψεις περί δεισιδαιμονιών και συνωμοσιών. Δεν Είμαστε στο «δεν υπάρχουν αλήθειες». Δεν αποδεχόμαστε το ότι Ο καθένας είναι ελεύθερος στη μοίρα του, ότι  δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια, ότι δεν υπάρχουν πανανθρώπινες αξίες και δράσεις που δικαιώνονται κ.λπ.. Είναι Μέγα λάθος η ανορθολογικότητα της μετανεωτερικότητας, υπάρχουν απόλυτες αλήθειες, με πρώτη την ανθρώπινη ζωή και ακολούθως την επιστήμη.  Το χάος του ανορθολογισμού που εισήγαγε η μετανεοτερική θεωρία πρέπει να αναδομηθεί σοβαρά και μεθοδικά. Πρέπει να επιστρέψουμε σε κάποιες από τις κλασικές αξίες. Στην Ελλάδα πιστεύουμε στην επιστήμη και στην αξία της ζωής και για αυτό πέρασαν πιο εύκολα τα μηνύματα της πρόληψης και της υιοθέτησης των μέτρων. Τέλος  δεν πρέπει να λειτουργούμε ατομικιστικά αλλά σαν κοινωνικό σύνολο. Όλοι μαζί, ως οικογένειες, γείτονες, συνάδερφοι, συνεργάτες ή φίλοι. Η ατομική ευθύνη είναι η βάση της κοινωνικής συνείδησης και συνύπαρξης. Πρέπει να συνυπάρξουμε σε επίπεδο ανθρώπινο, οικογενειακό εθνικό, ευρωπαικό.

6.Πιστεύετε ότι θα επηρεαστεί μακροπρόθεσμα η κοινωνία από την εμφάνιση του νέου κορονοιού και την υγειονομική κρίση που προκάλεσε; Αν ναι, με ποιόν τρόπο;

ΑΠ.  Αναμφίβολα υπάρχει επιρροή στην κοινωνία και την οικονομική ζωή. Οι κοινωνίες θα παρουσιάσουν εσωστρέφεια, θα αποδυναμωθούν οι διεθνείς συνεργασίες. Τα σύνολα υποχώρησαν  υπέρ του εθνικού κράτους που αποφάσισε για τα μέτρα και ανέλαβε την ευθύνη. Κάθε χώρα πήρε τη ευθύνη για τους πολίτες της. Αυτό ήταν μια μικρή απειλή της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης. Οι ομάδες των κρατών που είχαν επαφή σε αυτή τη φάση δείχνουν να διαθέτουν γρήγορα αντανακλαστικά. Υπάρχει συνεννόηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την κοινή διαχείριση των προβλημάτων για την ανάπτυξη και χρηματοδότηση. Το ότι οι άνθρωποι θα γίνουν διαφορετικοί  σε επίπεδο προσωπικότητας, όχι, δεν είναι πιθανό γιατί οι άνθρωποι δεν αλλάζουν γρήγορα και εύκολα. Η προσωπικότητα αλλάζει από πράγματα που έχουν συμβεί σε παιδική ηλικία ή από περιστατικά που συνέβησαν μέσα στην οικογένεια. Οι άνθρωποι απλώς θα προσαρμοστούν με διαφορετικό τρόπο. Υπάρχει κατεύθυνση σε νέες κοινωνικές συμπεριφορές εμπνεόμενες από διαφορετικές αρχές στην επικοινωνία, στη συνύπαρξη, στην ενσυναίσθηση και στην άρση των βεβαιοτήτων. Αυτός ο άνεμος αλλαγών που φυσάει πολύ έντονα στη Ελλάδα και στην Ευρώπη, νομίζω ότι θα μας πάει σε μια σωστότερη κατεύθυνση κι έτσι θα νιώσουμε την αλλαγή μέσα από αυτό ο κύμα που έρχεται μετά τη κρίση.

“Άρα θεωρείτε ότι οι αλλαγές είναι λίγες”

Δεν θεωρώ ότι είναι λίγες, είναι αρκετές και δεν είναι εμπεδωμένες γιατί το διάστημα ήταν μικρό. Εκείνο που μας άλλαξε είναι η εμπειρία αυτού του συμβάντος. Ζήσαμε αυτό το γεγονός περιοριστικά ακόμη και στα πολιτιστικά τελετουργικά της χώρας,  χωρίς τον εορτασμό του Πάσχα, την 25η Μαρτίου χωρίς παρελάσεις, χωρίς την αγκαλιά αγαπημένων προσώπων. Χάσαμε όλα τα τελετουργικά της κοινωνικής ζωής και συνύπαρξης, την χειραψία, την αγκαλιά, τον ασπασμό φιλίας και αγάπης. Στην καθημερινότητα, ωστόσο, χαρήκαμε άλλα πράγματα στο σπίτι, φροντίσαμε το περιβάλλον και φτάσαμε τελικά σε καλύτερες κλίμακες πρόληψης και προαγωγής της ποιότητας ζωής και υγείας.

Κλείνοντας θα θέλατε να κάνετε μία γενική τοποθέτηση επί του θέματος;

Η περίοδος που ζήσαμε είναι ιστορική, πρωτοφανής και απρόβλεπτη. Είχαμε να ζήσουμε κάτι αντίστοιχο περίπου 100 χρόνια, από το 1918, με την εμφάνιση της Ισπανικής γρίπης σε πολύ διαφορετικές συνθήκες, αυτές μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ανθρώπινη ζωή είχε ελάχιστη αξία τότε. Σήμερα ζούμε σε μια άλλη εποχή, οπού κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί αυτό που έγινε. Μπορώ να πω έκανε καλό σε όσους επιβιώσαμε. Μας έβαλε σε μια διαδικασία αναστοχασμού και επαναπροσδιορισμού. Επομένως, πιστεύω ότι σε επίπεδο ανθρωπίνων σχέσεων και κοινωνικής οργάνωσης, αυτή η περίοδος θα έχει θετικά αποτελέσματα, θα φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά και θα δημιουργήσει, με ένα νέο τρόπο, δεσμούς εμπιστοσύνης.